Kiedy i u kogo możemy mówić o zaburzeniach sfery emocjonalnej?

Witaj, po dłuższej przerwie, na moim blogu. Zapraszam Cię do lektury kontynuacji wpisów dotyczących Terapii Skoncentrowanej na Emocjach (EFT). Dziś porozmawiamy o tym, kiedy możemy mówić o problemach / zaburzeniach sfery emocjonalnej, nadających się do pracy tym podejściem. 

W terapii EFT dominuje fenomenologiczne ujęcie zaburzenia, polegające na tym, że terapeuta stara się pracować z bieżącym doświadczeniem klienta, aby określić ukryte determinanty i czynniki warunkujące każdy z jego problemów. Przedkłada się tutaj procesualną diagnozę w trakcie sesji nad diagnozę osoby czy też diagnozę zaburzenia (!)

Generalnie ta terapia jest zdecydowanie zalecana, gdy:

Występuje brak świadomości emocji. Mówimy o niej, gdy występuje brak zdolności do symbolizowania w świadomości, odczuwanego w ciele, doświadczenia. Brak akceptacji emocji ze względu na deficyt umiejętności, zaprzeczenie lub unikanie, pozbawia ludzi cennych informacji adaptacyjnych. Unikanie lub brak umiejętności nazywania emocji i wewnętrznego doświadczenia może być główną przyczyną zarówno niepokoju jak i depresji. Niemożność dotarcia do, dodającego sił, gniewu lub zablokowanego żalu, może znajdować się u źródła wielu depresji, podczas gdy martwienie się w stanach uogólnionego lęku może chronić przed bardziej pierwotnymi emocjami, takimi jak wstyd lub strach. Inną, dość powszechną,  trudnością jest to, że najbardziej adaptacyjne reakcje człowieka mogą zostać stłumione przez inne reakcje emocjonalne (np. gniew przykrywa strach). Tutaj do zaburzenia prowadzi BRAK RZECZYWISTEGO DOŚWIADCZENIA emocji, nie zaś niewiedza, że takie emocje się odczuwa. Człowiek musi więc odzyskać swoje pierwotne, adaptacyjne reakcje emocjonalne oraz ponownie przetworzyć zaprzeczone lub bolesne emocje.

Występują nieadaptacyjne schematy emocjonalne. Jeśli teraźniejszość wywołuje reakcje z przeszłości, traci się nowość i bogactwo doświadczeń z teraźniejszości. Charakter nieadaptacyjny / przyczyniający się do zaburzenia obejmuje przywoływanie doświadczenia zakorzenionego we wstydzie, strachu i smutku oraz dysfunkcyjne sposoby radzenia sobie z tymi emocjami. Strach i smutek z powodu porzucenia znajdują się w centrum organizacji „słaby ja”, a wstyd – w centrum organizacji „zły ja”. Kiedy dominuje emocjonalne poczucie pewnej mieszanki braku bezpieczeństwa, bezsilności i uczucia bycia niekochanym, poniżonym lub uwięzionym, pojawiają się objawy takie jak depresja czy niepokój, a osoba nie potrafi zmobilizować się do alternatywnych reakcji.

Występują problemy z regulacją / dysregulacją emocji. Czym jest dojrzała empatia? Inteligencja emocjonalna po części polega na umiejętności regulacji emocjonalności, tak aby człowiek się nią kierował, ale też nie był na nią skazany. Kwintesencją człowieczeństwa jest zdolność odraczania reakcji emocjonalnych, świadomość tego, czym są, i zdolność do poddawania ich refleksji. Regulacja emocji polega na umiejętności ich tolerowania, na uświadamianiu sobie ich, ubieraniu ich w słowa i adaptacyjnym wykorzystywaniu po to, by normalizować stres oraz zaspokajać swoje potrzeby i realizować cele. To nie tłumienie, wypieranie, uciekanie, nieprzyznawanie się. Próby stłumienia lub unikania emocji albo znacznego obniżania poziomu pobudzenia emocjonalnego może prowadzić do emocjonalnej dysregulacji w postaci ODBICIA emocjonalnego, obejmującego gwałtowny przypływ emocji. Nadmierne kontrolowanie emocji może prowadzić też do podejmowania działań impulsywnych prowadzących np. do uzależnień. Regulowanie afektu to w EFT ważne zadanie terapeutyczne.

 Występuje problem z obszaru konstrukcji narracyjnej i egzystencjalnego nadawania znaczeń. Głównym źródłem zaburzeń jest sposób, w jaki człowiek nadaje sens swojemu doświadczeniu, w jaki tworzy narracje na temat siebie, innych i świata. Znaczenie, które nie jest zakorzenione w doświadczeniu cielesnym, to znaczenie puste.

Narracje traumatyczne charakteryzują się tym, że powodują ciągłe cierpienie. Problemowe narracje, na przykład dotyczące naruszenia lub straty, można zmienić poprzez stworzenie nowego znaczenia, dzięki któremu człowiek odnajdzie cel i zrekonstruuje to, jak rozumie własną rolę (a także rolę innych – „PO CO?” zamiast „DLACZEGO”) w wydarzeniach z przeszłości. Bardziej spójne i zróżnicowane emocjonalnie narracje na temat siebie i innych, które ułatwiają lepszą refleksję nad Ja oraz prowadzą do poczucia sprawczości i nowych rezultatów interpersonalnych, to doświadczenie emocjonalne o charakterze korygującym. Narracje na temat własnych doświadczeń wpływają na te doświadczenia i zmieniają często niespójne historie o poczuciu bezsilności i wiktymizacji w wewnętrznie uporządkowane i sprzyjające zdrowiu opowieści o poczuciu sprawstwa, prowadzącym do pozytywnych rezultatów.

Zaburzenie w tej kwestii pochodzi więc z BRAKU AUTENTYCZNOŚCI i wyobcowania z własnego doświadczenia oraz z wynikającego z nich braku znaczenia, który stanowi emanację niepokoju egzystencjalnego (niepokoju egzystencjalnego). Nadawanie znaczenia sferze osobistej to zasadniczy aspekt zdrowego życia; znaczenie dostarcza sposobu radzenia sobie z egzystencjalnymi zagadnieniami śmierci, straty, wolności i osamotnienia. Świadomość tego, co jest ważne, mówi nam, co powinniśmy zrobić i kim jesteśmy. Najbardziej podstawowy proces, jaki czeka klienta to rozwijanie świadomości emocji oraz rozróżnienie, które reakcje emocjonalne są zdrowe i mogą być stosowane w charakterze przewodników, a które nieadaptacyjne i wymagają zmiany. O tym, jak to wygląda w praktyce, już w kolejnej części.

PROBLEMY LUB PRZESZKODY NAPOTYKANE W RAMACH EFT:

Komu nie zaleca się podejścia EFT?

Osobom z silnymi ograniczeniami emocjonalnymi, z wysoką samokontrolą lub samokrytycyzmem trudno jest dotrzeć do własnych emocji, jak również zaangażować się w role i ich odgrywanie w ramach stosowanych w EFT interwencji.

Ponadto osoby oczekujące porad lub szybkich i praktycznych rozwiązań swoich problemów, uważają procesy wyjaśniające za „nie do przyjęcia”. Może to źle wpływać na relację i sojusz terapeutyczny. Obowiązująca w EFT zasada relacyjna mówi o tym, że pracę z człowiekiem zaczyna się w tym miejscu, w którym się on znajduje, że niczego mu się nie narzuca: tak więc do osób wysoce racjonalnych należy podejść na poziomie racjonalnym, zanim zacznie się kierować ich emocjami. I dlatego nie zawsze jest gotowość na skorzystanie w tej terapii.

Także mocno rozregulowani klienci, podejmujący zachowania zagrażające sobie, jak również Ci z poczuciem krzywdy lub ze złożoną historią doznawanych krzywd (przeżyte traumy), mogą uznać zmagania z własną wrażliwością na ból, którego się boją, ze wstydem i nienawiścią wobec siebie na czele – za zbyt przytłaczające. Zanim zagłębią się we własne emocje, muszą najpierw wyrobić w sobie umiejętność ich regulacji oraz poczucie bezpieczeństwa. W ich przypadku terapia EFT na etapie początkowym również może nie być najlepszym rozwiązaniem.

Efektywność terapii EFT oraz jej rozmaitych terapeutycznych komponentów została poddana szerokim badaniom. W przeciwieństwie do innych podejść terapeutycznych, większość z nich dotyczyła procesu zmiany. (Elliot. Greenberg i Lietaer, 2004). Skuteczność tego podejścia została potwierdzona.

Jeśli zainteresował Cię temat terapii EFT i pracy z emocjami w tym nurcie (również w nurcie ACT, o której będzie następna seria dotycząca podejść terapeutycznych, które stosuję i polecam), zapisz się na mój Newsletter, by nie przegapić kolejnych wpisów!

Już w kolejnych częściach o EFT dowiesz się:

cz. IV – Proces terapeutyczny – narzędzia, jak to działa i czy działa?

Zapisując się zaś, poniżej, na Newsletter, otrzymasz specjalny ebook z narzędziami do pracy z emocjami 🙂